بازار آریا - صفحه اقتصاد - پرداخت یارانه‌های نقدی و غیرنقدی به خانوارهای ایرانی همواره یکی از محورهای اصلی سیاست‌های رفاهی دولت بوده است. با ورود به سال 1404، دولت در نظر دارد تا با استفاده از سامانه‌های پیشرفته و داده‌های دقیق، دهک‌بندی خانوارها را بهبود بخشد و به سمت توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها حرکت کند. این دهک‌بندی نه تنها میزان یارانه دریافتی هر خانوار را مشخص می‌کند، بلکه به عنوان ابزاری برای شناسایی وضعیت اقتصادی افراد و تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه سیاست‌گذاری‌های اجتماعی عمل می‌کند.
معیارهای دهک‌بندی در سال 1404 یکی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با دهک‌بندی یارانه‌ها، معیارهای مورد استفاده برای شناسایی وضعیت اقتصادی خانوارهاست. بر اساس اظهارات مسئولان سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، معیارهایی همچون سطح درآمد، میزان هزینه‌های ماهانه، دارایی‌ها و گردش مالی خانوارها به عنوان شاخص‌های اصلی در این فرآیند مدنظر قرار می‌گیرد. دولت در تلاش است تا با شفاف‌سازی و بهره‌گیری از داده‌های دقیق‌تر، امکان اعتراض و بازبینی دهک‌ها را نیز فراهم کند.
در این راستا، حسن نوروزی، سرپرست سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، اعلام کرده است که امسال تمرکز بیشتری بر اطلاعات مالیاتی، گردش حساب بانکی و وضعیت دارایی‌ها خواهد شد. این اطلاعات به کمک سامانه‌های هوشمند تجمیع و تحلیل شده و در نهایت دهک اقتصادی هر خانوار تعیین می‌شود. یکی از ویژگی‌های جدید در این دهک‌بندی، بررسی دقیق دارایی‌های غیرمنقول مانند املاک و خودروهاست که تأثیر زیادی در تعیین وضعیت اقتصادی خانوارها دارد.
برای اطلاع از دهک خانوار، سامانه رفاه ایرانیان به عنوان مرجع اصلی در دسترس سرپرستان خانوار قرار دارد. این سامانه با هدف ارائه خدمات شفاف و کارآمد طراحی شده است و کاربران می‌توانند با وارد کردن کد ملی و شماره همراه خود، وضعیت دهک اقتصادی خانوارشان را مشاهده کنند. همچنین، امکان ثبت اعتراض و درخواست بازبینی نیز از طریق همین سامانه فراهم شده است. این فرآیند به گونه‌ای طراحی شده است که ضمن رعایت حقوق شهروندی، اطمینان حاصل شود که یارانه‌ها به خانوارهای مستحق تعلق می‌گیرد.
یارانه‌هایی که در سال 1404 پرداخت می‌شود

یکی دیگر از جنبه‌های مهم سیاست یارانه‌ای در سال 1404، ارائه گزینه‌ای جدید برای انتخاب نوع یارانه است. خانوارها می‌توانند بین یارانه نقدی و کالابرگ الکترونیکی یکی را انتخاب کنند. این انتخاب به سرپرستان خانوار اجازه می‌دهد تا بر اساس نیازها و ترجیحات خود تصمیم بگیرند.
کالابرگ الکترونیکی به عنوان جایگزینی برای یارانه نقدی طراحی شده است و امکان خرید کالاهای اساسی را با قیمت‌های تنظیم‌شده فراهم می‌کند. با این حال، تغییری در مبلغ یارانه پرداختی ایجاد نمی‌شود و این موضوع اختیاری خواهد بود.
پرداخت یارانه نقدی همچنان برای دهک‌های اول تا نهم ادامه دارد. این دهک‌ها شامل اقشار کم‌درآمد و متوسط جامعه هستند که بر اساس سطح درآمد و هزینه‌هایشان مشمول دریافت یارانه می‌شوند.
دولت مبلغ یارانه نقدی را در سال جاری بین 300 تا 400 هزار تومان تعیین کرده است که به صورت ماهانه به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شود. اما دهک دهم که شامل پردرآمدترین خانوارهاست، از لیست یارانه‌بگیران حذف شده است. این اقدام به منظور مدیریت بهتر منابع و تمرکز بر خانوارهای نیازمند انجام شده است.
نحوه اعتراض به دهک‌بندی برای یارانه‌بگیران یکی از چالش‌های پیش روی دولت، پاسخ به اعتراضات مرتبط با دهک‌بندی است. بسیاری از خانوارها ممکن است به دلیل نقص یا عدم تطابق اطلاعات، خود را در دهک نادرست بیابند. در چنین مواردی، سامانه رفاه ایرانیان امکان ثبت اعتراض را فراهم کرده است. پس از ثبت اعتراض، اطلاعات مالی و دارایی‌های خانوار توسط کمیته‌ای متشکل از نمایندگان سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و وزارت تعاون مورد بررسی قرار می‌گیرد. این فرآیند شفاف و دقیق طراحی شده تا ضمن رفع مشکلات، عدالت در توزیع یارانه‌ها رعایت شود.
برنامه دولت چهاردهم برای تخصیص عادلانه یارانه‌ها

در کنار یارانه‌های نقدی و کالابرگ الکترونیکی، دولت به دنبال اجرای سیاست‌های جدیدی در حوزه یارانه انرژی و سوخت است. یکی از پیشنهادهای مطرح‌شده، تغییر در سهمیه‌بندی بنزین بر اساس دهک‌های درآمدی است. این تغییرات می‌تواند منجر به افزایش حمایت از اقشار کم‌درآمد و کاهش مصرف غیرضروری سوخت شود. با این حال، این طرح هنوز در مراحل بررسی قرار دارد و تصمیم نهایی درباره آن اعلام نشده است.
دولت چهاردهم با استفاده از این سیاست‌ها در تلاش است تا ضمن بهبود عدالت اجتماعی، از منابع موجود به بهترین شکل ممکن استفاده کند. این سیاست‌ها نیازمند همکاری همه‌جانبه نهادهای اجرایی، نظارتی و مردمی است تا اهداف مورد نظر به طور کامل محقق شود. از طرفی، شفاف‌سازی در روند دهک‌بندی و اطلاع‌رسانی دقیق به مردم می‌تواند نقش مهمی در افزایش اعتماد عمومی به این طرح‌ها داشته باشد.
در پایان، شناسایی دقیق دهک‌های اقتصادی و تخصیص عادلانه یارانه‌ها می‌تواند تأثیرات مثبتی بر کاهش نابرابری‌های اجتماعی و بهبود معیشت اقشار کم‌درآمد داشته باشد. دولت با استفاده از فناوری‌های نوین و داده‌محوری در این مسیر گام برمی‌دارد و انتظار می‌رود با اجرای این سیاست‌ها، گام‌های موثری در راستای توسعه عدالت اجتماعی برداشته شود. خانوارها نیز با آگاهی از حقوق و فرصت‌های خود می‌توانند نقش مهمی در بهبود اجرای این طرح‌ها ایفا کنند.
مطالعه بیشتر: چرا دولت ها شناسایی افراد برای یارانه را بدرستی انجام نمی دهد / واریز یارانه باعث کسری بودجه نمی شود